Achttien jaar geleden…

2 september, al vaak gingen mijn gedachten terug naar die verdrietige dag, nu achttien jaar geleden. Je lag in het ziekenhuis, na de zoveelste beroerte, maar nu in je hersenstam en dat is kritiek. Om half zeven ’s morgen belde ik het ziekenhuis nog. De verpleger zei: ze is natuurlijk erg ziek, maar het gaat naar omstandigheden redelijk. Nog geen half uur later ging de telefoon en ik wist het voor ik opnam.

Ik was als eerste bij je, pa en Marcel waren nog onderweg. Ik bekeek je gezicht en je zag er boos uit, want ondanks wat je allemaal al mankeerde, je wilde nog geen afscheid nemen. Je hebt gevochten, heel je leven, je overleefde twee keer het Jappenkamp, moest afscheid nemen van je zo geliefde Indonesië in 1957 toen het land zelfstandig werd. Ze wisten het precies, vertelde je, ze keken naar je huid en zeiden: mamma Indo, pappa belanda? Eruit. Je haatte Nederland en zei een keer tegen me: de dag dat ik Java verliet had ik mijn nek moeten breken. Je haatte het klimaat, je hield niet van Nederlanders, je vond ze vaak bot en onbeschoft. Je voedde ons streng op, streng maar heel goed: je moet minstens een muziekinstrument leren spelen, let op je houding, je huid, je gebit, studeer, zorg dat je te allen tijd zelfstandig bent en blijft. Je kwam van Java, maar je was geen onderdanige Indische vrouw. Je was een feministe, toen al. We woonden in een kinderrijke omgeving en omdat je ons streng opvoedde, werd je die ‘Indonesische barbaar’ genoemd. Maar wij waren de enige kinderen in die straat waar geen klachten over binnenkwamen, want jij bracht ons manieren bij. Een van je gezegdes, waar ik mijn hele leven profijt van heb gehad, was: vrijheid begint bij zelfdiscipline. Een enorme waarheid en wijsheid. Je sprak zeven talen, je correspondeerde met tientallen mensen over de hele wereld en je brieven werden bewonderd en gekoesterd, omdat je zo prachtig schreef. Toen al stuurde je pakjes naar mensen die het niet breed hadden, want je was supersociaal. Gastvrijheid hoort bij de Indonesische cultuur en het stoorde je vaak genoeg dat daar misbruik van werd gemaakt. Je zei wel eens: als je hier bij iemand langs wilt gaan, moet je zo onder andere audiëntie aanvragen, andersom komen ze te pas en te onpas langs, of het je nu schikt of niet. Nee, in Nederland heb je nooit kunnen wennen. Ook niet aan de toen vaak bekrompen manier van denken. Mensen die naar een andere gemeente verhuisden zaten maanden, jaren te janken tot ze weer naar hun vorige dorp of stad terug konden verhuizen. Tegen jou zeiden diezelfde mensen: dat Indonesië he, dat moet je maar vergeten, dat is voorbij. Je bracht me de liefde bij voor alles wat groeit en bloeit en respect voor mensen. Je had veel geduld, maar gingen mensen te ver dan was je ook glashard. Een eigenschap die ik van je erfde, maar als het zover komt dan heeft iemand het ook helemaal aan zichzelf te danken. Je kreeg je eerste beroerte en het heeft tijden geduurd voor je weer een klein beetje normaal kon spreken. Maar dat maakte niet uit, je ging nog steeds overal op de fiets naar toe en werkte iedere dag in de tuin. Koken kon je als de beste en je naaide veel mooie dingen voor me. Tot de zoveelste beroerte er voor zorgde dat je niet meer goed kon zien. En zo ging je steeds verder achteruit en werd je steeds afhankelijker, wat voor zo’n stoere vrouw als jij vreselijk moet zijn geweest. Pa deed alles voor je, geduld was doorgaans niet zo zijn beste karaktertrek, iets wat ik dan weer van hem geërfd heb, maar toen leek het onuitputtelijk. Op een dag belde hij me op mijn werk, wat normaal nooit gebeurde. “Daar moet je mensen niet storen”, zei hij. Ik zag zijn nummer en wist daarom meteen dat het niet goed was. In het ziekenhuis ging je steeds verder achteruit, tot je dus alleen, in een onpersoonlijke ziekenhuiskamer overstak naar de andere wereld. Ons verbijsterd en verdrietig achterlatend. Achttien jaar geleden nu en er gaat geen dag voorbij zonder dat ik aan je denk…

If I knew…

If I knew it would be the last time
that I’d see you fall asleep
I would tuck you in more tightly
and pray the Lord your soul to keep

If I knew it would be the last time
that I see you walk out the door
I would give you a hug and kiss
and call you back for one more

If I knew it would be the last time
I’d hear your voice lifted up in praise
I would video tape each action and word
so I could play them back day after day

If I knew it would be the last time
I could spare an extra minute
to stop and say I LOVE YOU
instead of assuming you would know I do

If I knew it would be the last time
I would be there to share your day
well I’m sure you’ll have so many more
so I can let just this one slip away

For surely there’s always tomorrow
to make up for an oversight
and we always get a second chance
to make everything just right

There will always be another day
to say: I love you
and certainly there’s another chance
to say our: anything I can do?

But just in case I might be wrong
and today is all I get
I’d like to say how much I love you
and I hope we never forget

Tomorrow is not promised to anyone
young or old alike
and today may be the last chance
you get to hold your loved one tight

So if you’re waiting for tomorrow
why not do it today
for if tomorrow never comes
you’ll surely regret the day

That you didn’t take extra time
for a smile, a hug or a kiss
and you were too busy to grant someone
what turned out to be their one last wish

So hold your loved ones close today
and whisper in their ear
tell them how much you love them
and that you’ll always hold them dear

Take time to say: I’m sorry,
Please forgive me, Thank you or It’s o.k.
And if tomorrow never comes
you’ll have no regrets about today

NN

86