GroenRand schrijft een brief aan minister Jo Brouns

Geachte heer minister Jo Brouns,

Door het smeden van open ruimte-coalities, waar overheden aansluiting vinden met het middenveld, burgerinitiatieven en de private eigenaars, heeft de Voorkempen een eigen identiteit gekregen. Met een intensieve samenwerking willen drie lopende programma’s: Groen Kruis, Antitankgracht en De Nieuwe Rand, hun gezamenlijke langetermijnvisie omzetten naar realisatie op terrein. De drie programma’s Groen Kruis, De Nieuwe Rand en Antitankgracht hebben elk een bestaande overlegstructuur, die er als volgt uitziet:

Vandaag de dag is er al heel wat samenwerking binnen en tussen deze overlegstructuren:
• Regionaal Landschap de Voorkempen en Departement Omgeving zitten in het projectbureau en de werkgroep van Groen Kruis en Departement Omgeving zit ook in de stuurgroep van Groen Kruis.
• Groen Kruis is vertegenwoordigd in het projectteam, de werkbank, de werkgroep klimaatgordel en het stuurcomité van De Nieuwe Rand. Het Regionaal Landschap zit ook mee in de werkgroep klimaatgordel.
• Departement Omgeving zit in het projectbureau en de stuurgroep Antitankgracht. Het gaat ook om dezelfde personen die in de diverse overlegstructuren zitten, waardoor goede afstemming verzekerd is.

Gemeentegrenzen en bestuursniveaus worden er overstegen en verschillende sectoren, wensen en belangen komen er samen. Er werd geluisterd naar burgerverenigingen en er werd intensief samengewerkt aan een breed gedragen visie. Deze gebiedsgerichte samenwerking blijft echter hangen in analyses en ideeën. GroenRand ziet spijtig genoeg weinig vertaalslag naar de praktijk en de nodige financiering ontbreekt vaak. Hun doelen dragen bij aan de ontwikkelingsvisie voor deze gebieden, zoals de bescherming van de nog fragmentarisch voorkomende onbebouwde ruimte, zorgen dat deze niet verder versnippert en het verbeteren van de interne samenhang tussen fragmenten. Versnippering zorgt voor tal van dierlijke verkeersslachtoffers. GroenRand heeft in 2021, samen met verschillende partners, de otter extra in beeld gebracht (het jaar van de Otter/Olga otter) in de hoop dat de Vlaamse Regering het soortenbeschermingsprogramma voor de otter zou goedkeuren. De otter is een paraplussoort; wat geldt voor de otter, geldt ook voor verschillende andere diersoorten.

In 2022 werd dit soortenbeschermingsprogramma goedgekeurd en de Antitankgracht werd er een onderdeel van. Via het goedgekeurde Interreg Vlaanderen-Nederland project gaat Agentschap Natuur en Bos als trekker en in samenwerking met Regionaal Landschap de Voorkempen, aan de slag rond de Antitankgracht om knelpunten aan te pakken. De grote uitdagingen zijn daarbij de ontsnippering, het terugdringen van de risico’s op verkeerssterfte en het verbeteren van de waterkwaliteit. Hier zullen extra financiële middelen nodig zijn met een langetermijnbudgettering.

Onder coördinatie van Regionaal Landschap de Voorkempen is rond de Antitankgracht een gebiedscoalitie ontstaan, met als doel de Antitankgracht en haar omgeving als blauwgroen netwerk te versterken tot een veerkrachtig ruimtelijk systeem. GroenRand ondersteunt, als draagvlakvereniging, deze doelstellingen voluit want de Antitankgracht vormt – als langst beschermde landschap van Vlaanderen – een groenblauw lint doorheen de bebouwde kernen van de Antwerpse rand. Vanuit alle partners klinkt de vraag om er een robuuste ruggengraat van te maken voor de Voorkempen. Verschillende plannen liggen klaar om tot uitvoering te brengen. De omgeving Schildestrand (gemeente Schilde) bijvoorbeeld is een aandachtsgebied in functie van de robuustheid van het ecologisch systeem van de Antitankgracht en het fort zelf wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een grote populatie vleermuizen. Waar de Antitankgracht op vele andere plekken paalt aan bos- en natuurgebieden, en het bijgevolg een brede robuuste structuur betreft, is dat ter hoogte van Schildestrand niet het geval. Door bebouwing vlakbij de waterloop en versnippering door wegen is de verstoring hier een stuk groter. Inzetten op dit item is dan ook prioritair om het ecologisch functioneren van de Antitankgracht en het fort te versterken. Via de Gebiedsdeal Droogte ‘De Antwerpse Rand Onthardt’ werden er subsidies verkregen waaronder ook het Schildestrand. Ook deze aanvraag was een samenwerking tussen De Nieuwe Rand, Antitankgracht en Groen kruis. Deze samenwerking vormde een hefboom om samen terug een tweede aanvraag in te dienen voor het strategisch project’De Antwerpse Rand Verbindt’. Met dit strategisch project zouden nog meer acties aan Schildestrand en ruimer op de Antitankgracht uitgevoerd kunnen worden. Het project werd door de jury goedgekeurd, maar het budget ontbrak weerom om het te realiseren.

Dat was tevens het geval voor de verbinding tussen de Schietvelden. Voor de verbinding tussen het Klein en Groot Schietveld werd, kaderend binnen De Nieuwe Rand, een ontwerpend onderzoek afgerond (Download het rapport hier). Het doel was om de ecologische potenties en ruimtelijke mogelijkheden van een verbinding tussen de Schietvelden ontwerpend te onderzoeken in samenspraak met een heel aantal actoren (lokale besturen, burgerverenigingen, defensie, landbouw,…). De realisatie van een ecologische verbinding heeft als doel de landschappelijke connectie tussen het Groot en het Klein Schietveld te herstellen, zodat er terug uitwisseling tussen populaties mogelijk is en de ecologische isolatie kan worden verminderd. Indien de Schietvelden en de Kalmthoutse Heide met elkaar verbonden worden, zou de Voorkempen zonder twijfel het grootste ven- en heidegebied van Vlaanderen worden. Voor de uitvoering van deze projecten kunnen twee sporen worden gehanteerd. Enerzijds wordt er gewerkt aan projecten die snel gerealiseerd kunnen worden, doordat ontwerpend onderzoek beschikbaar is, er geen of weinig extra onderzoek voor nodig is of waar de eigendomssituatie niet al te complex is. Anderzijds zou niet teruggedeinsd mogen worden om ook aan complexere en meer lange termijn projecten te werken. De voorbije jaren werden in de klimaatgordel (en gaven onze mening en advies, lees het hier) heel wat ontwerpende onderzoeken uitgevoerd en werd sterk gewerkt aan creatie van draagvlak voor de programma’s Groen Kruis en Antitankgracht. Dit samenwerkingsverband wil dit momentum benutten om daadwerkelijk projecten om te zetten in de praktijk en een stroomversnelling te creëren. Ze hebben stakeholders samengebracht, zoeken naar projectkansen, werken aan visievorming, draagvlak, enzovoort. Ze beschikken daardoor over een sterk netwerk en heel wat gebiedsspecifieke kennis. Verschillende projecten staan klaar om uitgevoerd te worden. Hier zijn heel wat middelen nodig: personeelsinzet en financiële middelen. Bovendien is er tot op heden geen structurele financiering voor de voorgestelde projecten in de regio. Men is afhankelijk van ad hoc subsidieoproepen, waarbij de deadlines vaak kort zijn. Er is hier duidelijk behoefte aan een langetermijnvisie met gedetailleerde ramingen en ontwerpen waar de nodige budgetten aan verbonden worden. Belangrijke stappen die meteen gezet moeten worden, zijn het in kaart brengen van de financieringsbehoeften en het opstellen van een stappenplan met specifieke maatregelen.

Mag ik u vragen of hiervoor toekomstplannen bestaan en dat er hiervoor budgettering wordt voorzien? Mogen we van u een antwoord verwachten?

Prettige feestdagen en veel geluk en een goede gezondheid voor 2025,

Mvg,
Dirk Weyler
Dossierhouder