Noordernieuws.be Nieuwsmagazine van de Noorderkempen
Een lamfersmaker was een ambachtsman die zich bezighield met het vervaardigen van lamfers, een fijn gaas dat voornamelijk werd gebruikt voor sluiers en rouwfloers.
Dit bijna vergeten beroep speelde een belangrijke rol in de rouwcultuur van vroeger, waarin uiterlijke tekenen van verlies en verdriet een vaste plaats in het straatbeeld hadden.
Uiterlijke rouw: een zichtbaar teken van verlies
Rouw is van oudsher niet alleen een innerlijke ervaring, maar werd ook zichtbaar uitgedrukt in kleding en accessoires. De oudste naspeurbare vorm van uiterlijke rouw was het neerslaan van de hoedrand. Dit gebruik stamt uit een tijd waarin grove vilthoeden met slappe, neerhangende randen werden gedragen. Wanneer iemand in de rouw was, liet hij de rand van zijn hoed hangen als teken van verlies.
Hoeden speelden een belangrijke rol in sociale en symbolische communicatie. Bij vreugdevolle gelegenheden of als teken van moed en dapperheid werden de randen juist opgestoken, vaak met spelden die bij edellieden versierd waren met kostbare stenen. Minder welgestelden gebruikten eenvoudige stoffen banden om de hoedrand op te binden. Wanneer men in de rouw was, werden deze banden losgemaakt, zodat de rand van de hoed weer neerhing. Uit deze traditie ontstond uiteindelijk het gebruik van de lamfer, een sierlijke sluier van fijne stof, die zowel door mannen als vrouwen werd gedragen.
De lamfer: meer dan een modeaccessoire
De lamfer werd oorspronkelijk vervaardigd uit een delicate, halftransparante stof, vergelijkbaar met tule. Dit lichte materiaal gaf de drager een mysterieuze en ingetogen uitstraling en werd als passend beschouwd voor een periode van rouw. Lamfersmakers waren gespecialiseerd in het weven en bewerken van deze stoffen, zodat ze soepel vielen en op elegante wijze konden worden gedragen.
De lengte en stijl van de lamfer waren niet willekeurig, maar werden bepaald door de graad van verwantschap met de overledene en de duur van de rouwperiode. Hoe nauwer de band met de gestorvene, hoe langer de lamfer werd gedragen. In de achttiende eeuw werden deze sluiers steeds langer, tot ze zelfs over de grond sleepten. Dit leidde tot ongemak en zelfs gevaarlijke situaties, waarbij rouwenden over hun eigen sluiers struikelden. De overheid greep in en bepaalde in veel steden bij keur (een verordening) hoe lang een lamfer maximaal mocht zijn.
Rouwkleding en symboliek
Naast de lamfer waren er andere manieren om rouw te tonen. Een veelvoorkomend gebruik was de rouwband, een brede strook zwarte stof die om de hoed werd gebonden. Dit was met name bij mannen gangbaar. De breedte van de rouwband gaf de sociale status en het belang van de overledene weer. Hoe breder de band, hoe indrukwekkender de begrafenis werd geacht.
Een bijzondere figuur in het rouwproces was de Aanzegger. Dit was een persoon die de taak had om het overlijden van iemand aan te kondigen bij familie, vrienden en bekenden. De Aanzegger droeg als herkenningsteken een zwarte sluier, de lamfer, aan zijn hoed. Dit onderstreepte het plechtige karakter van zijn boodschap en gaf hem een officiële uitstraling.
De neergang van de lamfer
Met de modernisering van de samenleving en veranderende rouwgebruiken raakte de lamfer steeds meer in onbruik. Waar in vroegere eeuwen rouw een strikt voorgeschreven proces was, met vaste periodes en duidelijke uiterlijke kenmerken, werd dit in de twintigste eeuw steeds minder belangrijk. Tot in de jaren 1950 was het nog gebruikelijk dat mannen als teken van rouw een zwarte band om hun hoed droegen – een laatste echo van de lange lamfertraditie.
Met het verdwijnen van de lamfer verdween ook het ambacht van de lamfersmaker. Waar deze ambachtslieden ooit een cruciale rol speelden in het rouwproces, zijn ze nu grotendeels vergeten. Toch weerspiegelt hun werk een tijd waarin verlies niet alleen persoonlijk, maar ook zichtbaar in de samenleving werd gedeeld.
Paul Witters
11
