Vlaamse parken: politici moeten algemeen belang vooropstellen

10 september 2024 Natuur, Regio

In april 2021 deden de Vlaamse ministers Demir en Diependaele een oproep aan kandidaten voor Nationale parken en Landschapsparken. Aanvankelijk waren er tien gebiedscoalities in de running voor de status van Nationaal park en dertien voor die van Landschapspark. Na evaluatie door twee onafhankelijke jury’s, gingen zes kandidaat-Nationale Parken en zeven kandidaat-Landschapsparken door naar de volgende ronde. Uiteindelijk heeft de Vlaamse Regering negen Vlaamse parken erkend.

Stevige natuur- en landschapscomplexen creëren

Is het proces hiermee voltooid of is het nuttig om verder te gaan en een procedure te ontwikkelen om andere gebiedsgerichte projecten nieuwe mogelijkheden te bieden? De jury prees de niet-geselecteerde kandidaten en stimuleerde hen om hun inspanningen voort te zetten, het lijkt dan ook aannemelijk dat de Vlaamse Regering dit beleid zal voortzetten. Met de erkenningen streefde de voorgaande Vlaamse Regering ernaar om in een dichtbevolkte regio enkele grote, stevige natuur- en landschapscomplexen te creëren. Dit initiatief heeft overheden, terreinbeheerders, verenigingen en privé-eigenaren aangemoedigd, om samen te werken aan de unieke natuur en het landschap van hun regio. Dankzij de erkenning als Vlaams park kunnen deze samenwerkingsinitiatieven volledig tot ontwikkeling komen.

Maar wat nu?

We mogen niet eindigen in een impasse en de ontwikkeling van nieuwe parken niet staken. Dat zou inconsistent zijn en geen blijk geven van een visie voor de lange termijn. Daarom verwacht GroenRand dat de toekomstige Vlaamse Regering in het aankomende Regeerakkoord duidelijk zal aangeven welke stappen nodig zijn om een aanvraag voor een nieuw Vlaams park in te dienen. GroenRand heeft vooral interesse in een park in de Voorkempen. Als de Schietvelden en de Kalmthoutse Heide verbonden zouden worden, zou de Voorkempen ontegenzeggelijk het grootste ven- en heidegebied van Vlaanderen worden, wat ongetwijfeld de titel van Nationaal park verdient. Afgelopen zomer trokken de betrokken gemeentebesturen en de provincie Antwerpen zich op het laatste moment terug uit de kandidatuur. Het erkenningsproces voor een Nationaal park was, zoals in andere gebieden, complex. Er was veel onzekerheid over de gevolgen van de parkstatus door het ontbreken van het Parkendecreet, de juridische grondslag voor Vlaamse parken, wat leidde tot bezorgdheid over de impact op de landbouw. Deze onduidelijkheden zijn nu opgehelderd en aangepakt, waardoor deze belemmeringen zijn weggenomen.

Strategische dialoog

Het continueren van het parkenbeleid door de Vlaamse Regering is een logische stap. Er bestaat geen overtuigende reden om hiermee te stoppen, vooral omdat Europa initiatieven die de biodiversiteit bevorderen, ondersteunt. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, markeert een significante nieuwe richting voor het Europese landbouwbeleid. Ze is vastbesloten om een conflict tussen landbouw en natuur te voorkomen. Aan het begin van dit jaar initieerde zij een ‘strategische dialoog’ over de toekomst van de landbouw. De Duitse academicus Peter Strohschneider heeft afgelopen woensdag een rapport gepresenteerd met de titel ‘De Strategische dialoog over de toekomst van de Europese landbouw’. Een specifiek fonds voor natuurherstel zou moeten bijdragen aan de revitalisering van natuurlijke habitats. Sinds 18 augustus is de Europese Natuurherstelwet van kracht, die soortgelijke doelen beoogt. Elke lidstaat is nu verplicht om een Nationaal Herstelplan op te stellen dat initiatieven stimuleert om versnipperde natuurgebieden te koppelen en aquatische natuurzones te ontwikkelen. Europa formuleert specifieke richtlijnen voor biodiversiteit en ecologische netwerken, maar de wijze waarop Vlaanderen deze zal toepassen, is voor GroenRand nog steeds onduidelijk. De natuurorganisatie ziet Vlaamse parken als een instrument om deze ecologische doelstellingen te bereiken.

Samenhangend netwerk

GroenRand pleit voor een samenhangend netwerk van natuur, bestaande uit bos- en natuurgebieden die onderling verbonden zijn, zodat soorten zich tussen deze gebieden kunnen bewegen. Dieren gebruiken bijvoorbeeld houtkanten als oriëntatie in het landschap, dus is het cruciaal dat deze zoveel mogelijk bewaard, versterkt en verbonden worden. Hagen, heggen, houtkanten, solitaire bomen, boomgroepen, poelen, bermen, boomgaarden, sloten en beken vormen een essentiële ‘ecologische infrastructuur’ voor verschillende soorten. GroenRand wil samenwerken met diverse partners om een breed ondersteunde visie en weloverwogen realisaties voor kleine landschapselementen te bereiken. Dit creëert een netwerk dat natuurkerngebieden verbindt met omliggende gebieden tot een samenhangend geheel, waardoor natuurkernen niet als geïsoleerde ‘eilanden’ fungeren. Verschillende soorten hebben verschillende habitatbehoeften. Het bevorderen van houtkanten en boomrijen gaat verder dan het tekenen van lijnen op een kaart. Het vereist aandacht voor de echte behoeften van soorten om te overleven, zich te verplaatsen, voedsel te vinden en zich voort te planten. Een Nationaal Park kan een wetenschappelijk kader bieden en tegelijkertijd vaststellen of specifieke ontsnipperingsmaatregelen nodig zijn. GroenRand streeft naar een open en constructieve dialoog om deze aanpak in het beleid te integreren, zowel op regionaal als lokaal niveau. In de praktijk bevordert de vereniging de samenwerking tussen landbouw en natuur, waarbij Vlaamse parken als middel dienen om standpunten te verenigen. De erkenning van Vlaamse parken stimuleert landbouwers, natuurverenigingen, privé-eigenaren van landgoederen en overheidsinstanties om op vrijwillige basis samen te werken aan een gemeenschappelijk doel.

Vrijwilligheid

Landbouwers en particuliere eigenaren kunnen op eigen initiatief bijdragen aan de doelstellingen van een Nationaal park. Nationale parken leggen geen extra eisen op aan landbouwers of bedrijven wat betreft vergunningen. De landbouwers in de regio zijn in feite goede buren die willen samenwerken om natuurdoelstellingen te realiseren. Als ze besluiten deel te nemen, blijft de vergunningverlening ongewijzigd volgens de huidige wetgeving. Het huidige Grenspark Kalmthoutse Heide beslaat 6.000 hectare. Voor erkenning moet het park binnen 20 jaar uitbreiden naar minstens 10.000 hectare aan beide zijden van de grens. Deze uitbreiding zal uitsluitend bestaande natuurgebieden omvatten. Landbouw- en privégronden zijn niet vereist. De geplande uitbreiding betreft gebieden die nu al natuur zijn, zoals de Antitankgracht en aangrenzende gebieden zoals het Ertbrandbos, het Markiezaat, het Peerdsbos, De Zoom… Ondanks de nadruk op vrijwilligheid, blijft er protest, wat eigenlijk spijtig is. Voor GroenRand is het essentieel dat het park alleen bestaande natuur bevat, zonder gebruik van landbouwgrond of andere terreinen. Het doel is om een park te realiseren door vrijwillige samenwerking, zonder negatieve gevolgen voor boeren of grondeigenaren. Onenigheden en misverstanden dienen snel opgelost te worden, omdat biodiversiteit dringend effectieve oplossingen vereist. Lokale politici moeten hierbij hulp bieden en het algemeen belang als prioriteit beschouwen. Het deel van het park in Nederland heeft reeds de parkstatus verkregen. Het zou logisch zijn als Vlaanderen dit voorbeeld zou volgen.