Chinese begrafenisrituelen

Doordat China een groot land is en chinezen zich in de loop van de tijd over de hele wereld hebben verspreid, zijn er veel verschillende gebruiken en geloven. Toch zijn er een aantal gemene delers, bijvoorbeeld dat praten over de dood taboe is. En dat er traditioneel gezien voor een Chinese begrafenis wordt gekozen.

Chinezen delen hun cultureel erfgoed. Tegelijk bestaan er ook veel verschillen. Chinezen zijn in de loop van de tijd verspreid over heel de wereld, ook China zelf is zo groot dat er veel uiteenlopende gebruiken en tradities zijn. Rondom een Chinese begrafenis wordt deze diversiteit goed zichtbaar. Algemeen geldt wel dat spreken over de dood voor Chinezen taboe is. Chinezen vormen geen homogene groep, ze zijn afkomstig uit de Volksrepubliek China, Taiwan, Hongkong, Macao, Maleisië, Singapore, Indonesië, Vietnam, Suriname en de Antillen. Ze spreken Kantonees, Mandarijn, Hakka en vele andere Chinese talen. Het precieze aantal Chinezen is moeilijk vast te stellen; Surinaamse Chinezen staan bijvoorbeeld geregistreerd als Surinamers en er verblijft een groep illegale Chinezen van onbekende omvang in Europa.

Het geloof in de Chinese gemeenschap

Van oudsher zijn er in de Chinese wereld drie geestelijke stromingen: confucianisme, taoïsme en boeddhisme. Daarnaast zijn er Chinezen die het christelijke geloof aanhangen, zowel van de protestantse als de rooms-katholieke Kerk. Zij hebben kerkdiensten in hun eigen taal en vaak ook eigen kerkgebouwen.

Voorouderverering

In alle drie de Chinese levensbeschouwingen speelt voorouderverering een belangrijke rol. Bij een overlijden brandt men wierook en staat er op het huisaltaar een foto van de overledene met daarbij een lijst met namen van overleden ouders, grootouders en voorouders. Alle Chinezen geloven in de macht van deze voorouders over de levenden. Zelfs de tijd en plaats van de Chinese begrafenis is afhankelijk van de relatie met voorouders. Daarom wordt vaak een Feng Shui meester, boeddhistische monnik of priester om raad gevraagd.

De mens: twee zielen, één lichaam

Chinezen geloven dat de mens twee zielen heeft. De hun-ziel, de spirituele ziel keert kort na het overlijden terug naar de plaats van voor de geboorte: het westelijke paradijs. De tweede ziel, de po-ziel, is met het lichaam verbonden en blijft na de dood nog een tijd in het lichaam. Om te voorkomen dat de po-ziel het lichaam te snel verlaat, sluiten Chinezen de lichaamsopeningen van de dode af met stukjes jade. Zolang het lichaam nog niet gekist is, kan ook een mes op het lichaam de ziel beletten te vluchten. Offers en grafgiften moeten het de ziel mogelijk maken in vrede afscheid te nemen, zodat hij de nabestaanden niet zal komen lastig vallen.

Grote hoeveelheden namaakgeld

Tijdens de rituelen voorafgaand aan een Chinese begrafenis verbranden de nabestaanden grote hoeveelheden namaakgeld. Dit ‘geestengeld’ staat symbool voor de rijkdom die men de dode in de andere wereld toewenst. Verschillende papieren nagemaakte voorwerpen worden verbrand, zoals kleding, een horloge, een mobiele telefoon, zelfs een televisie, meubels of een huis. Ook gelukbrengende symbolen worden verbrand, bijvoorbeeld lotusbloemen van papier. De verbranding transformeert de materie tot geestelijke goederen zodat de geest van de overledene van alle gemakken is voorzien.

De overledene in de Chinese gemeenschap

Een geestelijke wast de overledene, met hulp van naaste familieleden, met bronwater en kleedt hem of haar daarna. De haren worden gekamd met een kam die vervolgens wordt gebroken. Alles wat in aanraking is geweest met het lijk wordt later mee begraven. Als de overledene een vrouw is, worden deze taken door vrouwen gedaan.

Opnieuw geboren in het hiernamaals

De oudste zoon trekt de overledene vaak meerdere lagen nieuwe kleren aan ter voorbereiding op de lange reis die hij gaat maken. Hij offert ook een laatste maaltijd aan zijn overleden ouder door rijst in de mond te strooien. Soms krijgt de overledene een parel of een eenden- of ganzenei tussen de lippen, als symbool voor het opnieuw geboren worden in het hiernamaals. Ook komt het voor dat er een spiegel aan het voeteneinde wordt gezet. Het lijkt zo of er twee doden liggen. Dit moet voorkomen dat er nog iemand zal sterven. Nadat de overledene is gekleed komt de naaste familie kijken. Als de kist wordt gesloten draaien de familieleden zich vaak om. Dit om te voorkomen dat de ziel van de overledene met hen meegaat. Na het sluiten van de kist eten de nabestaanden lange, ongesneden noedels die hen moeten verzekeren van een lang en gezond leven.

Het lievelingseten van de overledene

De dag voor de begrafenis kookt de familie het lievelingseten van de overledene. Ze zetten het eten op de tafel, branden wierook en doen alle lichten in het huis aan, dag en nacht, zodat de geest afscheid kan nemen. Pas als de familie weer terugkomt van de Chinese begraafplaats gaat het licht weer uit.

Een reis van zeven keer zeven dagen

Chinezen geloven dat de ziel na het overlijden een reis gaat maken van zeven keer zeven dagen, langs zeven hemelen en zeven hellen. De overledene moet zeven poorten passeren op weg naar de totale harmonie. In de geestenwereld jagen hongerige honden en er moet aan allerlei verplichtingen worden voldaan. Daarom is het erg belangrijk dat de dode ruim voldoende geld, eten, meerdere lagen kleding en allerlei voorwerpen meekrijgt die van pas kunnen komen (zoals stokken om de honden van het lijf te houden) en die geluk zullen brengen.

De Chinese begrafenis op het juiste moment

Traditioneel begraven Chinezen hun doden. Tijdstip en plaats van begraven zijn van invloed op de relatie met de voorouders, daarom wordt meestal een Feng Shui meester, boeddhistische monnik of priester om raad gevraagd. Hij berekent precies wanneer de begrafenis plaats moet vinden. Hij zoekt ook de juiste ligging van de laatste rustplaats uit. Men gebruikt om die reden op de Chinese begraafplaats ook wel extra grote, ronde kisten, zodat het lichaam makkelijk in de goede richting gelegd kan worden. Bij een Chinese begrafenis komt de hele gemeenschap afscheid nemen. Men draagt stemmige kleding, in ieder geval geen rood (de kleur van geluk en feest). Er zijn veel bloemen en kransen, de kist is gesloten en er staat een foto van de overledene bij. Bezoekers houden brandende wierookstokjes tussen beide handen en maken hiermee driemaal een buiging.

Vuurwerk tijdens de Chinese begrafenis

Als de kist naar de rouwauto wordt gedragen, gooien de mensen munt- en briefgeld en joss paper (papieren blaadjes) op straat. Er wordt vuurwerk afgestoken tijdens de Chinese begrafenis om geesten weg te jagen. Net als bij het sluiten van de kist, draaien Chinezen zich vaak om als de kist het graf inzakt. Dit wederom om te voorkomen dat er geesten met hen mee naar huis gaan. Chinezen zullen op een begraafplaats ook nooit een paraplu opsteken, want daar zou de geest van de overledene onder kunnen gaan schuilen. Alle aanwezigen van de Chinese begrafenis krijgen een rode envelop. Hierin zit een snoepje, een muntje en een draadje. Zoetigheid staat symbool voor geluk. Het muntje is om iets terug te geven van het geld dat men aan de begrafenis heeft betaald, het draadje is om rond de pols te dragen, als teken van rouw.

Wit is de kleur van de rouw bij een Chinese begrafenis

Voor Chinezen is wit de kleur van de rouw. De familie kleedt zich in het wit (traditioneel: ongebleekte katoen) en men draagt vaak een rouwband. Er zijn twee rouwperioden, één van negenenveertig (zeven keer zeven dagen) en één van honderd dagen. Tijdens deze rouwperioden worden de bijbehorende rouwrituelen nauwkeurig uitgevoerd. Naast de sociale functie die ze vervullen, hoopt men hierdoor invloed op ‘het andere leven’ uit te kunnen oefenen. Na de negenenveertigste dag mogen de nabestaanden het huis weer verlaten en kunnen ze geen ongeluk meer overbrengen op anderen.

Met offers herdenken

De Chinezen herdenken hun overledenen tijdens het Ching Ming-feest (maanfeest) in augustus/september en tijdens Chung Yuan (het hellefeest) in maart/april. Het tijdstip van de herdenkingen wordt bepaald door de maankalender. Ook bij deze herdenkingen wordt weer kleding, drank en eten gekocht en dit wordt samen met brandende wierookstokjes bij het graf gezet.

Bron: Yarden
Foto: Pixabay

8