GroenRand doet een oproep aan Burgemeesters en Schepencolleges

GroenRand doet een oproep aan Burgemeesters en Schepencolleges via een open brief en informeert naar de huidige situatie van het Nationaal Park Kalmthoutse Heide. Het is mogelijk dat er tijdens het Regeerakkoord 2024-2029 een nieuwe oproep wordt gelanceerd, dat werd althans gesuggereerd door het kabinet Omgeving.

Hieronder kunt u de brief lezen

Geachte heer Burgemeester,
Geachte leden van het Schepencollege,

Helaas is de natuur in Vlaanderen sterk gefragmenteerd en klimaatverandering verhoogt de druk op deze al kwetsbare ecosystemen. Het oprichten van Nationale parken biedt ons de kans om actief bij te dragen aan de ondersteuning van de Vlaamse natuur. Deze parken zijn grote, geografisch afgebakende gebieden met een uitzonderlijke natuurlijke waarde en internationale uitstraling. Met deze officiële erkenning krijgen ze middelen om natuurgebieden te versterken en met elkaar te verbinden, wat geweldig nieuws is voor zowel flora als fauna, die daardoor meer ruimte krijgen om te gedijen. Nationale parken zijn ook van onschatbare waarde voor mensen. De natuur levert diensten zoals waterberging, koolstofopslag, schone lucht en water, verkoeling en biodiversiteit. Ze beschermt ons tegen de effecten van klimaatverandering, zoals overstromingen en hitte, en dragen bij aan onze gezondheid. Met de oprichting van Nationale parken toont Vlaanderen ambitie voor het behoud en herstel van onze mooie natuur.

In de Voorkempen is nog veel natuurlijke schoonheid te vinden, iets om trots op te zijn. Zo is het Grenspark Kalmthoutse Heide een uniek natuurgebied dat ongeveer 6000 hectare beslaat. Het landschap, gekenmerkt door heide, vennen, bossen en landduinen, biedt een gevoel van oneindigheid en vrijheid. Dit prachtige gebied heeft een onschatbare ecologische en cultuurhistorische waarde. Op de militaire domeinen van Klein en Groot Schietveld bevinden zich enkele van de best bewaarde stukken natte heide in Vlaanderen, die cruciaal zijn voor het overleven van typische heidesoorten zoals het heideblauwtje en de adder.
Deze Schietvelden omvatten grote oppervlakten vochtige en droge heide en de aanwezige vennen vormen belangrijke habitats voor amfibieën en libellen. Te midden van de vochtige heide vinden we veenhabitats en lokaal komen er heischrale graslanden voor. Zeldzame diersoorten zoals de adder, het gentiaanblauwtje, de nachtzwaluw en de boomleeuwerik zijn te vinden in de heide en de overgangszones naar het bos. Met de realisatie van een Nationaal park wil GroenRand deze versnipperde groengebieden samenbrengen. Momenteel vormen het Klein Schietveld (900 hectare), samen met het Groot Schietveld (1297 hectare) en de Kalmthoutse Heide, een van de grootste aaneengesloten heide- en vennengebieden van Vlaanderen. In verschillende adviezen en structuurplannen kunnen we lezen dat deze uitgestrekte bos- en heidegebieden als één groot, aaneengesloten geheel behouden moeten blijven. Het beschermen en versterken van dit uitgestrekt gebied is van cruciaal belang, aangezien vele planten- en diersoorten in Nederland en België hier hun laatste toevlucht vinden en nog altijd kwetsbaar zijn. Daarom zijn investeringen in deze robuuste, veerkrachtige, samenhangende en multifunctionele natuurlijke landschappen essentieel.

Het beoogde gebied is rijk aan beekjes en door mensen gemaakte waterwegen, zoals de Antitankgracht en de turfvaarten, die van cruciaal belang zijn voor de natuur en in het bijzonder voor de otter. Uitgestrekte domeinen zoals de Bergeykse Bossen, De Inslag, De Uitlegger, het Mastenbos en het Ertbrandbos, samen met de aangrenzende kleinere domeinen, vormen een landschappelijke eenheid bekend als de hogere zandrug van de Kempense cuesta. Deze zandrug loopt door tot aan de Nederlandse zijde op de Brabantse Wal, met gebieden zoals de Woensdrechtse Heide, Kraaienberg en Lievensberg. Dit samenhangend geheel draagt bij aan een duurzaam herstel van ecosystemen. De Antitankgracht dient hierbij als een essentiële blauwgroene ader die bijna al deze gebieden aan de Vlaamse kant verbindt.

Nationale parken vormen grote, geografisch afgebakende gebieden die gericht zijn op het duurzaam beheren en ontwikkelen van landschapsecologische processen, en de daarmee verbonden ecosystemen, habitats en soorten. Dit is gunstig voor de flora en fauna die er leven, omdat ze daardoor meer leefruimte krijgen. De waarde van natuur neemt toe naarmate de verbindingen tussen gebieden verbeteren. Ontsnippering speelt een cruciale rol in de ambitie om een Nationaal park te realiseren. Het oplossen van knelpunten is cruciaal voor de bescherming van soorten in Natura 2000-gebieden. Door een officiële erkenning krijgen deze parken fondsen om natuurgebieden te ontsnipperen en met elkaar te verbinden.

In 2023 erkende de Vlaamse regering vier Nationale parken en vier Landschapsparken. Het Grenspark Kalmthoutse Heide werd niet opgenomen omdat het zich terugtrok uit de kandidatuur. Onder de partners van Grenspark bestond een sterke unanimiteit over de inhoud van het Masterplan en het Operationeel Plan, die cruciaal zijn voor toekomstige samenwerkingen. Desondanks ontstonden er barsten in de overeenkomst en trokken verschillende partijen zich terug, waaronder meerdere gemeenten. De gemeentebesturen gaven aan dat het onmogelijk was om op korte termijn consensus te bereiken onder alle besturen, privé-eigenaren en landbouwers. Daarom hebben ze besloten de huidige samenwerking met naburige gemeenten, landbouwers, privé-eigenaren en natuurbeheerders te versterken. Uiteindelijk zou die samenwerking moeten leiden tot een structuur die vanuit ‘kansen voor het gebied’ denkt en handelt.

Spijtig genoeg lopen we momenteel miljoenen euro’s aan subsidies mis, die essentieel zijn voor het versterken, ontsnipperen en herstellen van deze prachtige natuur. Wellicht zal er tijdens het Regeerakkoord 2024-2029 een nieuwe tweede oproep gelanceerd worden. Dat werd althans gesuggereerd door het kabinet Omgeving. Maar dan moeten we nu reeds starten met verkennende opbouwende gesprekken. In het publieke debat was in het verleden de focus te sterk gericht op het bewijzen van elkaars gelijk. GroenRand ziet de transitie naar een Nationaal park voornamelijk als een ontdekkingstocht naar gedeelde belangen, een pad dat leidt tot voordelen voor alle betrokkenen. Dit vereist vertrouwen in de afspraken die vastgelegd zijn in het Masterplan en het Operationeel Plan. Gemeenten zouden initiatieven moeten ontplooien om de open dialoog te bevorderen, wat essentieel is voor het opnieuw ontmoeten van elkaar en het gezamenlijk verder ontwikkelen van dit prachtige parkproject. De huidige constructieve acties van de gemeentebesturen zijn voor ons onduidelijk, daarom streeft GroenRand met deze open brief naar meer transparantie.

Dirk Weyler
Namens het bestuur van GroenRand

Foto: ©Chris Blommaert

23