Noordernieuws.be Nieuwsmagazine van de Noorderkempen
Wat is de doelstelling van GroenRand?
Dirk Weyler: “GroenRand wil natuurgebieden met elkaar verbinden en beschouwt de Antitankgracht als drager om deze verbindingen te realiseren. Onze natuurvereniging legt de nadruk op het herstellen en versterken van groenblauwe verbindingen in de regio. Dit betekent dat we ons richten op het verbinden van natuurgebieden om versnippering tegen te gaan en de biodiversiteit te bevorderen. Door natuurlijke gebieden te verbinden, willen we kwetsbare ecosystemen versterken en beter bestand maken tegen klimaatverandering. We streven naar een klimaatadaptief landschap dat ruimte biedt voor trage verbindingen en gebiedsgerichte recreatie.”
Waarom wil GroenRand natuurgebieden verbinden?
“Enkel geïsoleerde natuurgebieden beschermen is geen oplossing op lange termijn, hoe hoog hun natuurkwaliteit ook is. Natuur heeft een netwerk nodig van gebieden die met elkaar in contact staan. Op die manier kunnen dieren- en plantensoorten van het ene gebied gemakkelijk in contact komen met soortgenoten van andere gebieden. En dat is belangrijk voor bijvoorbeeld de genetische uitwisseling. Kleine restjes natuur kunnen slechts een gering aantal individuen herbergen. In kleine populaties treedt inteelt op. Van inteelt is geweten dat het enorme, negatieve gevolgen voor de nakomelingen heeft en dat het met name de kansen op ziektes met een genetische en dus erfelijke oorzaak sterk verhoogt. Nadelige gevolgen zijn extra sterfte, erfelijke ziektes, minder vitaliteit en minder vruchtbaarheid van het nageslacht.”
Waarom vindt GroenRand Vlaamse parken belangrijk?
“Momenteel zijn we steeds afhankelijk van ad hoc subsidieoproepen (strategische projecten), waarbij de deadlines vaak kort zijn om projecten klaar te hebben liggen om ze op het juiste moment in te dienen. Deze oproepen vereisen meestal gedetailleerde ramingen en ontwerpen. Lokale overheden beschikken vaak niet over de benodigde kennis of personeelscapaciteit om deze last-minute te kunnen voorzien. Daarnaast is de uitvoeringtermijn voor de geselecteerde projecten binnen de subsidieoproepen vaak beperkt, en gemeenten en partners beschikken niet altijd over personeel om projecten van begin tot eind uit te voeren. Dit heeft als gevolg dat binnen deze oproepen gekozen wordt voor ‘meer eenvoudige’ projecten. Langdurige en complexe projecten blijven vaak in de kou staan, daarom pleit GroenRand voor projecten met een lange termijnvisie en gelooft dat Vlaamse parken hiervoor een oplossing kunnen zijn. Wij steunden het idee van Vlaamse parken omdat er structurele financiële middelen beschikbaar zijn om een samenwerkingsmodel op te bouwen. Doelstellingen: biodiversiteit bevorderen, antwoord geven op de klimaatuitdagingen, werk maken van ontsnippering en waterhuishouding.”
Waarom vindt GroenRand het Nationaal park Kalmthoutse Heide een belangrijk project?
“De ambitie van de Vlaamse zijde is om het Groot en Klein Schietveld en het Grenspark met elkaar te verbinden, zodat ze samen het grootste ven- en heidegebied van Vlaanderen vormen. Daarbij werd de Antitankgracht betrokken, die een verbindingsroute vormt voor de aangrenzende bos- en natuurgebieden.”
Waarom worden de plannen voor dit park niet gerealiseerd?
“De Bijzondere Commissie van het Grenspark Kalmthoutse Heide had besloten de plannen voor erkenning als Nationaal Park niet voort te zetten, omdat er bij de betrokken gemeenten onvoldoende draagvlak was en door de aanhoudende boerenprotesten (17 mei 2023). GroenRand vond het boerenprotest onterecht, omdat de komst van een Nationaal Park geen nieuwe beperkingen oplegt en omdat landbouwers op vrijwillige basis konden meewerken. Download het parkendecreet (PDF). Indien zij hadden besloten deel te nemen, zou de vergunningverlening volgens de huidige wetgeving ongewijzigd gebleven zijn. De huidige contour van Grenspark Kalmthoutse Heide omvat 6.000ha. Om kans te maken op een erkenning moet het gebied over een periode van 20 jaar groeien naar een gebied van minstens 10.000ha aan weerszijden van de landsgrens. De voorziene uitbreiding betrof ruimte die vandaag al natuurgebied is. Het ging dus niet om gebieden die vandaag een andere functie dan natuur hebben.”
Wat zijn voor GroenRand de prioriteiten?
“GroenRand wenst dat de verbinding van Schietvelden en het soortenbeschermingsprogramma voor de otter met prioriteit wordt aangepakt. Voor ons was hierbij de verbinding van Groot- en Klein Schietveld zeer belangrijk, omdat dan de drie ven- en heidegebieden zouden worden verbonden. Volgens een eigen studie van departement Omgeving is de verbinding tussen de schietvelden urgent. Download het rapport van de website van Archief Vlaanderen.
Ontsnippering met name gericht op het verminderen verkeersslachtoffers en het verbeteren van de waterkwaliteit van de Antitankgracht door het verminderen van vervuilende stoffen, vormen samen de grootste tweede uitdaging. In 2022 werd het soortenbeschermingsprogramma voor de Europese otter goedgekeurd. Hierin werden verschillende prioritair knelpunten aangeduid en werd een ontsnipperingsplan (achtergrondrapport-SBP-otter.pdf) voor de ATG opgesteld. De Antitankgracht vormt een belangrijke Noord- Zuid én Oost-West verbinding binnen de Scheldevallei met zowel in het Westen (Opstalvallei, Ertbrand, Kalmthoutse Heide/Stapper/De Nol) als in het middengebied (Groot en Klein Schietveld, Inslag, maar ook het vliegveld van Malle plus omliggende privédomeinen, Schijnvallei, enz.) tot in het Oosten (Valleien van de Kleine en Grote Nete) potentiële leefgebieden voor otter. Het aanpakken van deze problemen zal niet alleen ten goede komen aan de otter, maar ook passen binnen het streven naar verbeterde leefgebieden voor vele andere diersoorten.”
Wat wil GroenRand doen om deze plannen terug op gang te krijgen?
“GroenRand heeft een aantal initiatieven genomen. We hebben bijvoorbeeld voorgesteld om een bemiddelaar aan te stellen die grondeigenaren, boeren en natuurverenigingen bij elkaar brengt. GroenRand wenste dat de bemiddelaar bijstand zou krijgen bij het opstellen van een analyse die de argumenten van zowel voor- als tegenstanders objectief evalueert. Bij voorkeur zou deze afweging door een universiteit of een onpartijdige instantie uitgevoerd kunnen worden. Daarnaast werken we samen met andere programma’s zoals Groen Kruis, de Strategische Samenwerking Antitankgracht en het complexe project De Nieuwe Rand om een geïntegreerde gebiedsvisie te realiseren. Deze samenwerking richt zich op het aanpakken van knelpunten en het vinden van oplossingen voor de uitdagingen in de regio. Klinkt als een flinke klus, maar met samenwerking kan er veel bereikt worden!
Op 14 september 2024 schreven we minister Brouns aan en gaven aan dat voor GroenRand het oprichten van een Nationaal Park niet noodzakelijk is mits er voldoende financiering is om het Masterplan en Operationeel Plan te ondersteunen en er werk wordt gemaakt van een bemiddelingstraject tussen natuur en landbouw.
Indien de term ‘Nationaal park’ zorgen baart bij landbouwers en grondeigenaren, kon voor ons de benaming ‘Grenspark Kalmthoutse Heide’ behouden worden, mits er voldoende budget beschikbaar is voor de verbinding van de Schietvelden (de Hesselteer-studie), de versterking en het herstel van de Antitankgracht (waterkwaliteit, voortzetting van het landschapsbeheerplan en het openen van gedempte gedeelten), er een budget voorzien wordt om de samenwerking tussen landbouw en natuur te bevorderen, de indexatie van het huidig Grensparkbudget en de financiering voor het aanpakken van de prioritaire knelpunten via een (otter)ontsnipperingsplan.”
Kreeg GroenRand een antwoord van de minister?
“We kregen van het kabinet Omgeving op 16 januari 2025 een antwoord op onze brief: We zijn ons op dit moment nog volop aan het inwerken in het complex project Nieuwe Rand waar deze natuurontwikkeling ook een belangrijke rol zal spelen in kader van de leefbaarheid. We zien in de geselecteerde gebieden en plannen zeker mogelijkheden, kansen en kwaliteiten. We danken u dan ook om deze nog eens helder te duiden in uw mail. Wat betreft uw vraag over de budgetten kan ik meegeven dat er ook in 2025 opnieuw budget is voor strategische projecten. Daartoe werd onlangs een zestiende oproep gelanceerd.“
Was GroenRand tevreden met dit antwoord?
“We kregen geen antwoorden op onze vragen. Over een budget voor bemiddeling en een indexatie van het huidige Grensparkbudget wordt niet gesproken. Volgens GroenRand werken strategische projecten (zestiende oproep) niet voor langdurige projecten en worden budgetten niet structureel toegekend. De ‘strategische samenwerking rond de Antitankgracht’, het provinciaal gebiedsprogramma ‘Groen Kruis’ en het complexe project ‘De Nieuwe Rand’ hebben destijds hun krachten gebundeld onder de naam ‘De Antwerpse Rand Verbindt’ en zijn op december 2023 ingegaan op de 15de oproep. De verbinding van de Schietvelden was hier een onderdeel van. Het strategische project werd door de jury volledig goedgekeurd, maar het budget ontbrak om het te realiseren, waardoor gans het project opzij werd geschoven.
Dat bewijst weer dat strategische projecten niet geschikt zijn voor een langdurig en omvangrijk proces. Het probleem lag niet bij de inhoud van het strategisch project, maar bij het huidige tekort aan financiële middelen. Tot op heden heeft niemand inzage gehad in het verslag, terwijl het volgende strategische project zich al aandient. Zodra er inzage is in het vorig juryverslag (15de oproep) kan een mogelijke (her)indiening van het (al dan niet aangepaste) dossier worden overwogen. Maar ondertussen tikt de klok en worden de mogelijkheden om de verbinding van de Schietvelden te realiseren in gevaar gebracht.”
DW
Foto’s: ©Chris Blommaert
9
